"Ieder ander is voor mij gelijkwaardig"

Elke week is Henk in de gevangenis. Als we voor poort staan om de foto te maken, klinkt vanachter de tralies een luide groet. Henk zwaait lachend terug: “Ik weet wel wie dat is, leuke man hoor.”

Hoe kan iemand die in de gevangenis zit nu een leuke man zijn? Dat denken veel mensen. Henk, Humanitasvrijwilliger detentie weet het antwoord. Hij is wekelijks in de gevangenis of TBS-kliniek op bezoek bij gedetineerden. En hij bezoekt ook ex-gedetineerden, meestal thuis, maar vaak ook om samen ergens heen te gaan. Hij behandelt ze niet als (ex-)gedetineerden, maar als gewone mensen. Henk: “Nou, eigenlijk behandel ik ze precies zoals mijn vrienden. Met elk bezoek denk ik: ‘dit is de dag van het einde van het verleden en de eerste dag van de toekomst.’ Elke dag een schone lei dus. Ik ben geen therapeut of coach, ik ben gewoon Henk. Het enige dat ik als vrijwilliger kan doen, is hem of haar als een normaal mens te behandelen. En dat is al een groot geschenk.”

Waarom

Henk werd vrijwilliger door te reageren op een advertentie van Humanitas. Hij had geen idee wat die vrijwillige baan inhield. “Ik wist toch niet waar ik aan begon, dus dacht ik: ’Laat ik het maar proberen’. Nu, na een paar jaar, kan ik zeggen dat gedetineerdenbezoek heel nieuwe aspecten aan mijn leven heeft toegevoegd die ik niet meer zou willen missen. Ik ben ook zelf over dingen dieper gaan nadenken.” Maar ziet hij ook wel dat dit vrijwilligers niet voor iedereen is weggelegd.

Gelijkwaardig

“Het kan heel fijn werk zijn, dat enorm gewaardeerd wordt, maar je moet écht in staat zijn om met je deelnemer als gelijkwaardig om te gaan. We zijn als mensen geen van allen in staat om foutloos te leven. Ik maak ook fouten, ik ben er alleen niet voor in de gevangenis gekomen. Was ik nou slimmer of stommer dan iemand anders? Dat maakt niet uit! Echt, ik kan niet genoeg benadrukken dat het niet mijn taak is om een mening of oordeel te hebben over wat er wel of niet gebeurd is. Dat ligt achter ons. Het is soms wel moeilijk, maar fantastisch als je merkt dat een deelnemer die gelijkwaardigheid waardeert en erin meegaat.”

“Ik behandel ze precies zoals m’n vrienden.”

“In de gevangenis hebben bewoners een heel beperkt sociaal netwerk, ze zijn vaak eenzaam en ze hebben het gevoel - en vaak ook de ervaring - dat ze blijvend afgerekend worden op hun daden uit het verleden. Veel gedetineerden hebben last van hun zelfbeeld en zelfvertrouwen. Maar in het contact met een Humanitas vrijwilliger zijn het gewone mensen, die over gewone dingen praten. Het gaat even over andere onderwerpen dan die de hele dag binnen de muren van de gevangenis heersen. Contact met de buitenwereld helpt ze hun leven te normaliseren.”

Vertrouwen

Tussen een (ex-)gedetineerde en de vrijwilliger moet vertrouwen bestaan. Zorgverleners, coaches en justitiële begeleiders moeten een neutrale zakelijke relatie onderhouden, kan niet anders. Maar een vrijwilliger kan veel meer een gewoon mens zijn, net als een vriend, buurman of mede-clublid. Om wederzijds vertrouwen te scheppen, gaat Henk dan ook als ‘doodgewoon’ mens met zijn deelnemer om. Henk: “In het begin praat ik zo min mogelijk over wat er gebeurd is of waarom iemand gestraft is. In plaats daarvan ga ik op zoek naar gemeenschappelijke interesses en hobby’s. Dat verbindt heel gemakkelijk en het is voor allebei fijn. Iedereen praat graag over wat hij leuk vindt, toch! Ook hengel ik altijd naar goede jeugdherinneringen. Dingen waar je met plezier op terugkijkt, die dus goed gingen in je leven. Dat geeft je zoveel zelfvertrouwen, dat je weet dat je best in jezelf mag geloven. En ik doe dat ook terug, ik vertel ook goede herinneringen van mijzelf. Als dat vertrouwen er eenmaal is, kun je later meer over zorgen en problemen praten. “

Leren lopen

Henk kreeg in zijn jeugd een ernstig ongeluk. Een paar jaar geleden, 40 jaar na dato, was dat mede de reden dat een been moest worden afgezet. Fysiotherapeuten, ergotherapeuten, bewegingsagogen en andere hulpverleners hielpen hem om te gaan met zijn invaliditeit. Ze konden advies geven en begeleiden, maar ze konden hem niet leren lopen. Dat moest hij zelf doen. Henk: ”Ik wist mij verzekerd van steun en begeleiding, maar moest er zelf hard voor werken. Ik zie het proces waar een gedetineerde doorheen gaat ook als een revalidatie. Ze doen het zelf, maar ik kan motiveren, aanmoedigen en soms eens wat verstandigs zeggen. Het is voor hen net zo hard werken als het in het revalidatieproces voor mij was. Het is voor mij daarom gemakkelijk om respect te hebben voor deelnemers met wie ik contact heb. Ze gaan ervoor.”

“Gedetineerden hebben behoefte aan gewoon zijn.”

Gewoon

Henk doet huisbezoeken, bezoeken in de gevangenis en TBS-kliniek en begeleid ook (groeps)bezinningsbijeenkomsten. In alles blijkt dat (ex-)gedetineerden grote behoefte hebben aan gewoon zijn. Natuurlijk is er een hulpvraag, zijn ze vaak eenzaam en kennen ze weinig mensen van buiten. Maar achter die hulpvraag gaan heel gewone menselijke behoeften schuil. Gewoon praten over wat er gebeurd is. Er van een andere kant tegenaan kijken. Henk: “Ik ben vaak een uitlaatklep. Ze moeten wat kwijt. Dat snap ik wel. En er is meestal niemand anders tegen wie ze zich openhartig durven uiten. Luisteren is vaak belangrijker dan praten. Ik hoef geen antwoorden of oplossingen te hebben. Ik hoef er alleen maar voor ze te zijn. Een ander mens. Gewoon.”


Henk voor de poort van de gevangenis, waar hij elke week iemand bezoekt.